ໂດຍ: ພູວັນ
ໃນໂອກາດສະເຫຼີມສະຫຼອງວັນສ້າງຕັ້ງແຂວງບໍລິຄໍາໄຊ(ວັນທີ 6/3/1984-6/3/2024 )ຄົບຮອບ 40ປີ ທ່ານ ກອງແກ້ວ ໄຊສົງຄາມ ເຈົ້າແຂວງບໍລິຄຳໄຊ ໄດ້ຫວນຄືນປະຫວັດສາດອັນລະອິດລະອ້ຽວແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າຊາວແຂວງບໍຄໍາໄຊ ໂດຍສະເພາະໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 19 ປະເທດເຮົາໄດ້ຖືກພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນເຂົ້າມາຮຸກຮານ ແລະ ຢຶດຄອງເຮັດໃຫ້ທົ່ວປະເທດກໍຄືແຂວງບໍລິຄໍາໄຊຕົກຢູ່ໃນສະພາບຄວາມມືດມົນ. ແຕ່ໃນເມື່ອພົບກັບແສງສະຫວ່າງຂອງການປະຕິວັດໄດ້ແຜ່ລັດສະໝີເຂົ້າມາ ເຂດຕາເວັນອອກຂອງເມືອງຄຳເກີດຊຶ່ງແມ່ນຈຸດກຳເນີດການປະຕິວັດຂອງແຂວງບໍລິຄຳໄຊ, ພະນັກງານຫຼັກແຫຼ່ງໄດ້ເຄື່ອນໄຫວນຳພາເວລານັ້ນປະກອບດ້ວຍ: ທ່ານ ສີສົມພອນ ລໍວັນໄຊ, ທ່ານ ຄຳອອນ ໄຊສົມບັດ, ທ່ານ ຄຳເພັດ ໄຊວິຊາ, ທ່ານ ເຄນບຸນ ໄຊຍະທິຈັກ, ທ່ານ ຊຽງມູນ, ທ່ານ ຈານເກີ່ງ, ທິດຈຳປາ ແລະ ຜູ້ອື່ນໆຈໍານວນໜຶ່ງໄດ້ໂຄສະນາຂົນຂວາຍເຄື່ອນໄຫວໄປຫຼາຍທິດ ເພື່ອສ້າງພື້ນຖານການເມືອງ, ປຸກລະດົມຂົນຂວາຍປະຊາຊົນທີ່ມີນ້ຳໃຈຮັກຊາດ, ຄຽດແຄ້ນສັດຕູ ລຸກຂຶ້ນຕໍ່ສູ້. ທ້າຍປີ 1950 ຕາແສງຈຳ, ນ້ຳສັກ, ນ້ຳຢ້າງ, ວັງແລນໄດ້ກາຍເປັນເຂດພື້ນຖານການປະຕິວັດເປັນແນວຫຼັງຍຸດທະສາດທັງເປັນເສັ້ນທາງຕິດຕໍ່ພົວພັນລະຫ່ວາງລາວ ແລະ ເຂດ 4 ສສ ຫວຽດນາມ;ໃນວັນທີ 5 ກໍລະກົດ 1951 ໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງຄະນະກຳມະການປຸກລຸກຂົນຂວາຍບໍລິເວນ(ບສຂ) ດ່ານ 813 ເມືອງຄຳເກີດ ຊຶ່ງປະກອບມີ 7 ທ່ານໂດຍແມ່ນທ່ານ ທິດຈຳປາ ເປັນຫົວໜ້າ, ມາຮອດປີ 1954 ໄດ້ສົມທົບກັບທະຫານອາສາສະໝັກຫວຽດນາມປົດປ່ອຍນາແປ, ຫຼັກ20, ຄຳເກີດ, ຫີນບູນ ແລະ ບ່ອນອື່ນໆ;ເດືອນກຸມພາປີ 1955 ສູນກາງໄດ້ຈັດຕັ້ງຄະນະສະຫະເມືອງ 90 ຂຶ້ນຢູ່ບ້ານນາຕັນຊຶ່ງມີເຂດການເຄື່ອນໄຫວກວມເອົາເມືອງຄຳເກີດ, ບໍລິຄັນ ແລະ ຫີນບູນໂດຍແມ່ນສະຫາຍ ຄຳຕາ (ລຸງໂຕ່ນ)ເປັນເລຂາພັກ ແລະ ຄະນະຈຳນວນໜຶ່ງໄດ້ເຄື່ອນໄຫວບຸກໂຈມຕີສັດຕູຫຼາຍທິດເຊັ່ນ: ຢູ່ຄຳເກີດກໍໄດ້ບຸກຕີເຂົ້າສົບປອນ, ຖໍ້າຊ້າງ, ວັງຊາຍ, ຈອມທອງ, ບ້ານດອນ, ນາຍາວໃນແຕ່ລະບ່ອນກໍໄດ້ຮັບໄຊຊະນະ.ທ້າຍປີ 1961 ພວກເຮົາຕີຢຶດນາແປ, ຫຼັກ 20 ປົດປ່ອຍເອົາຄຳເກີດ, ຍູ້ສັດຕູຖອຍລົງຫີນບູນ;ພວກເຮົາໄດ້ສົມທົບກັບທະຫານອາສາສະໝັກຫວຽດນາມຈັ້ງທ່າບຸກໂຈມຕີສັດຕູປ້ອງກັນເຂດປົດປ່ອຍຢູ່ເຂດນ້ຳກົວະໄວ້ໄດ້. ໃນເດືອນຕຸລາປີ 1968 ສູນກາງພັກໄດ້ຍົກຖານະສະຫະເມືອງ 90 ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນເປັນແຂວງບໍລິຄຳໄຊ ຊຶ່ງທ່ານປະທານ ສຸພານຸວົງ ອອກຊື່ໃຫ້ຊຶ່ງມີຄວາມໝາຍ:“ບໍລິ”ໝາຍເຖິງເມືອງບໍລິຄັນ,“ ຄໍາ ” ໝາຍເຖິງເມືອງຄຳເກີດ ແລະ “ໄຊ”ໝາຍເຖິງໄຊຊະນະ, ນັບແຕ່ມື້ນັ້ນເປັນຕົ້ນມາຊື່ສຽງຮຽງນາມຂອງແຂວງບໍລິຄຳໄຊກໍໄດ້ປະກາດຂຶ້ນ ແລະ ໄດ້ປະກອບສ່ວນໃນພາລະກິດຂະບວນປະຕິວັດ ແລະ ປະຫວັດສາດຂອງຊາດລາວ;ຄະນະພັກແຂວງບໍລິຄຳໄຊຄັ້ງນີ້ປະກອບມີ 14 ທ່ານ ໄດ້ນຳພາຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຢ່າງເດັດດ່ຽວໜຽວແໜ້ນ.ປີ 1969 ພວກເຮົາໄດ້ບຸກໂຈມຕີສັດຕູປົດປ່ອຍສາມສອກກວດລ້າງ ແລະ ດັບສູນພວກປຸ້ນວັງປາວຢ່າງຮາບກ້ຽງ, ພ້ອມດຽວກັນນີ້ພວກເຮົາກໍໄດ້ປັບປຸງການຈັດຕັ້ງທັງພາຍໃນ ແລະ ພາຍນອກ ເຮັດໃຫ້ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ນັບມື້ເຕີບໃຫຍ່ ແລະ ຂະຫຍາຍວົງກວ້າງອອກ.
ທ່ານກ່າວໃຫ້ຮູ້ອີກວ່າ: ຜ່ານຂະບວນວິວັດແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ປະຕິວັດຕ້ານກັບພວກຈັກກະພັດຕ່າງດ້າວນັ້ນ ໄດ້ມີຫຼາຍຕາແສງ, ບ້ານ, ພະນັກງານ, ສະມາຊິກພັກ ແລະ ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ ໄດ້ເປັນແບບຢ່າງອັນດີເດັ່ນມີໃຈຕໍ່ສູ້ພິລະອາດຫານ, ເດັດດ່ຽວໜຽວແໜ້ນບໍ່ຍອມຈຳນົນສັດຕູຄື:ຕາແສງຈຳ, ຕາແສງນ້ຳສັກ, ຕາແສງພັນວຽງ, ຕາແສງພູໝື່ນ, ບ້ານສົບຂອນ, ນາໄໝ, ນາກວາງ ແລະ ບ່ອນອື່ນໆໄດ້ເປັນຕາແສງ ແລະ ບ້ານວິລະຊົນ ພ້ອມນັ້ນຍັງມີພະນັກງານນັກຮົບປະຕິວັດຫຼາຍສະຫາຍໄດ້ສ້າງວິລະກຳອັນລ້ຳເລີດ, ອຸທິດຊີວິດເພື່ອປະເທດຊາດເຊັ່ນ: ສະຫາຍພໍ່ຊຽງມູນ, ສະຫາຍ ຄຳອອນ, ສະຫາຍ ພົມມາ ແລະ ຜູ້ອື່ນໆ.
ພວກເຮົາເອກອ້າງທະນົງໃຈທີ່ສຸດພາຍຫຼັງປະເທດຊາດໄດ້ຮັບການປົດປ່ອຍ, ພັກ-ລັດໄດ້ຕີລາຄາອັນໃຫຍ່ຫຼວງ, ມີກຽດສະຫງ່າຕໍ່ການປະກອບສ່ວນໃນພາລະກິດປະຕິວັດຊາດຂອງທົ່ວປະເທດ, ໃນນັ້ນແຂວງບໍລິຄໍາໄຊຂອງພວກເຮົາກໍໄດ້ຮັບນາມມະຍົດບຸກຄົນວິລະຊົນແຫ່ງຊາດ2 ສະຫາຍຄື: ສະຫາຍ ຄຳໝັ້ນ ຂຸນຈັນທະ ແລະ ສະຫາຍ ເຊງຊົງ, ນອກນັ້ນຫຼາຍສະຫາຍໄດ້ຮັບຫຼຽນໄຊ, ຫຼຽນກາຕ້ານຝຣັ່ງ, ອາເມຣິກາຢ່າງສົມກຽດ. ນີ້ໄດ້ສ່ອງແສງໃຫ້ພວກເຮົາເຫັນວ່າ: ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າແຂວງບໍລິຄຳໄຊພວກເຮົາເຄີຍມີມູນເຊື້ອຕໍ່ສູ້ພິລະອາດຫານບໍ່ຍອມຈໍານົນແລະ ມີໄຊຊະນະໃນການຕ້ານການຮຸກຮານ ແລະ ການແຊກແຊງຂອງພວກຈັກກະພັດຕ່າງດ້າວຕະຫຼອດມາຊຶ່ງພວກເຮົາແມ່ນຄົນຮຸ່ນໃໝ່, ຮຸ່ນໜຸ່ມຜູ້ສືບທອດພາລະກິດບໍ່ອາດຫຼົງລືມໄດ້, ພວກເຮົາຕ້ອງໄດ້ພ້ອມກັນປົກປັກຮັກສາເສີມຂະຫຍາຍມູນເຊື້ອເຫຼົ່ານັ້ນໃຫ້ຈະເລີນງອກງາມຕະຫຼອດໄປ.
ໃນທ່າມກາງແຫ່ງຄວາມເບີກບານມ່ວນຊື່ນ, ເອກອ້າງທະນົງໃຈ, ມີຄວາມສົມບູນພູນສຸກ, ມີສັນຕິພາບ, ເອກະລາດຄືທຸກມື້ນີ້;ພວກເຮົາບໍ່ອາດຫຼົງລືມໄດ້, ມີຄວາມຄິດຮອດອາໄລອາວອນ, ກະຕັນຍູຮູ້ບຸນຄຸນຢ່າງລົ້ນເຫຼືອຕໍ່ບັນດາທ່ານການນຳ, ພະນັກງານຫຼັກແຫຼ່ງ, ກຳລັງປະກອບອາວຸດປະຕິວັດ ແລະ ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ, ທະຫານອາສາສະໝັກຫວຽດນາມທີ່ໄດ້ອຸທິດຊີວິດເລືອດເນື້ອ, ສະຕິປັນຍາເພື່ອພາລະກິດປົດປ່ອຍຊາດຊຶ່ງພວກເພິ່ນເຫຼົ່ານັ້ນຈຳນວນໜຶ່ງບໍ່ມີໂອກາດໄດ້ເຫັນ, ບໍ່ໄດ້ສຳຜັດກັບກິ່ນອາຍຫອມຫວນຂອງສັນຕິພາບ, ເອກະລາດ ແລະ ຄວາມສົມບູນພູນສຸກໃນວັນນີ້.
ສະຫະເມືອງ 90ຖືກສ້າງຕັ້ງເປັນແຂວງບໍລິຄໍາໄຊໄດ້ພຽງ 8 ປີເທົ່ານັ້ນ ກໍໄດ້ຖືກຍຸບ ໃນເວລານັ້ນເມືອງຄຳເກີດ ແລະ ເມືອງຫີນບູນໃຫ້ຂຶ້ນກັບແຂວງຄຳມ່ວນ, ສ່ວນເມືອງປາກເຈົ້າ, ເມືອງປາກຊັນ, ເມືອງບໍລິຄັນ ແລະ ເມືອງທ່າໂພນສັນຖືກໂຮມເຂົ້າກັນເປັນເມືອງໜຶ່ງເອີ້ນວ່າເມືອງປາກຊັນໄປຂຶ້ນກັບແຂວງວຽງຈັນຊຶ່ງເປັນປ້ອມດ້ານໜ້າ ແລະ ປະເຊີນໜ້າໂດຍກົງກັບກົນອຸບາຍມ້າງເພທຳລາຍຢ່າງຮອບດ້ານຂອງຈັກກະພັດ ແລະ ລູກແຫຼ່ງຕີນມືຂອງພວກເຂົາ; ຄະນະພັກ-ອົງການປົກຄອງແຕ່ລະຂັ້ນໄດ້ຕັ້ງໜ້າຮໍາບາດແຜສົງຄາມ, ປົວແປງຊີວິດການເປັນຢູ່ ແລະ ແກ້ໄຂສັງຄົມອັນເປື່ອຍເຍື່ອຍທີ່ລະບອບເກົ່າໄດ້ປະໄວ້ ໃນເວລານັ້ນອາດເວົ້າໄດ້ວ່າ: ເປັນໄລຍະເວລາທົດສອບ, ທ້າທາຍຢ່າງຫຼວງຫຼາຍລະຫວ່າງກຳລັງປະຕິວັດ ແລະ ພວກຝືນປະຕິວັດ “ ໃຜຈະເອົາຊະນະໃຜ”ແຕ່ດ້ວຍຄວາມສາມັກຄີ ແລະ ຄວາມເດັດດ່ຽວຂອງພວກເຮົາໄດ້ຜ່ານຜ່າທຸກອຸປະສັກນາໆປະການສາມາດຍາດໄດ້ໄຊຊະນະເປັນກ້າວໆມາ ແລະ ສ້າງໄດ້ພື້ນຖານຈຳນວນໜຶ່ງດ້ວຍຄວາມເປັນຫວ່ງເປັນໃຍຂອງສູນກາງພັກເພື່ອເຮັດໃຫ້ການຊີ້ນຳໆພາມີຄວາມສະດວກແທດເຖິງ, ກົມການເມືອງສູນກາງພັກໄດ້ອອກມະຕິ ເລກທີ 03/ກມສພ, ລົງວັນທີ 6 ມີນາ 1984 ວ່າດ້ວຍການສ້າງຕັ້ງແຂວງບໍລິຄຳໄຊຊຶ່ງລົງນາມໂດຍປະທານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ເລຂາທິການໃຫຍ່ພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ, ພ້ອມທັງໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງຄະນະຮັບຜິດຊອບ-ຊີ້ນຳແຂວງບໍລິຄຳໄຊ, ນຳພາໂດຍສະຫາຍ ບຸນທອນ ລໍໄຊປັນຍາ ແລະ ມີຄະນະຈໍານວນໜຶ່ງຊຶ່ງໄດ້ລວມເອົາບັນດາເມືອງໃນເມື່ອກ່ອນທີ່ໄປຂຶ້ນກັບແຂວງວຽງຈັນ ແລະ ແຂວງຄໍາມ່ວນມາເປັນແຂວງບໍລິຄໍາໄຊເລີ່ມແຕ່ນັ້ນເປັນຕົ້ນມາຄະນະພັກ, ອົງການປົກຄອງແຂວງແຕ່ລະຂັ້ນກໍໄດ້ອອກແຮງເຄື່ອນໄຫວຊີ້ນໍາ-ນຳພາໃນທຸກຂົງເຂດວຽກງານໂດຍສະເພາະການລົງກໍ່ສ້າງຮາກຖານການເມືອງ;ໄດ້ຖືເອົາວຽກງານປ້ອງກັນຊາດ-ປ້ອງກັນຄວາມສະຫງົບ, ກໍ່ສ້າງປັບປຸງພັກ, ອົງການປົກຄອງໃຫ້ເຂັ້ມແຂງໜັກແໜ້ນ, ຕິດພັນກັບການພັດທະນາເສດຖະກິດແກ້ໄຂຊິວິດການເປັນຢູ່ຂອງພະນັກງານ, ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ, ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງກຳລັງຫຼວງ, ທະຫານລາບກອງຫຼອນເຄື່ອນໄຫວແກ້ໄຂກຸ່ມຄົນບໍ່ດີ, ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ທ້ອງຖິ່ນຂອງພວກເຮົາມີຄວາມສະຫງົບ, ການພັດທະນາຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາຊົນດີຂຶ້ນເປັນກ້າວໆທັງເປັນປັດໄຈໃນການປະກອບສ່ວນສ້າງເງື່ອນໄຂໃຫ້ແກ່ການເປີດກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີIຂອງອົງຄະນະພັກແຂວງຂຶ້ນຢ່າງເປັນທາງການໃນລະຫວ່າງວັນທີ 13-16 ຕຸລາ 1986ເປັນບາດກ້າວພື້ນຖານທີ່ສໍາຄັນທາງປະຫວັດສາດໃຫ້ແກ່ການຈັດກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຂອງອົງຄະນະພັກແຂວງແຕ່ລະສະໄໝຈົນມາເຖິງສະໄໝທີ VII ກໍຄືປັດຈຸບັນນີ້ ແຫ່ງການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ສ້າງສາພັດທະນາແຂວງບໍລິຄໍາໄຊ ຕະຫຼອດໄລຍະເວລາ 40 ປີ. ສະນັ້ນ, ຈຶ່ງສາມາດເວົ້າໄດ້ວ່າ “ມີອະດີດຈຶ່ງມີປັດຈຸບັນ, ມີມື້ນັ້ນຈຶ່ງມີມື້ນີ້ ແລະ ມື້ຕໍ່ໆໄປ”.
ຈາກພື້ນຖານປັດໃຈດັ່ງກ່າວນັ້ນ ການນໍາແຕ່ລະຮຸ່ນ, ແຕ່ລະສະໄໝ ໄດ້ຍົກສູງຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງຕົນ ພ້ອມກັນຜ່ານຜ່າຄວາມຫຍຸ້ງຍາກນາໆປະການ ຈົນເຮັດໃຫ້ແຂວງພວກເຮົາບັນລຸໄດ້ຜົນສຳເລັດອັນສຳຄັນຫຼາຍປະການທີ່ໜ້າພາກພູມໃຈ, ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ໂສມໜ້າໃໝ່ຂອງແຂວງມີການປ່ຽນແປງດີຂຶ້ນເປັນກ້າວໆມາພົ້ນເດັ່ນແມ່ນການສ້າງຮາກຖານການເມືອງ, ພັດທະນາຊົນນະບົດຮອບດ້ານແກ້ໄຂຄວາມທຸກຍາກຂອງປະຊາຊົນ ຕິດພັນກັບການແກ້ໄຂຄວາມບໍ່ສະຫງົບຕາມທິດຊີ້ນໍາທີ່ວ່າ: 1+2+3+4; 6 ທາງເວັ້ນ, 7 ທາງອອກ, ແກ້ໄຂ 4 ເຖື່ອນ 9 ຫົວຂໍ້ວິທະຍາສາດ, ພິເສດແມ່ນແກ້ໄຂການດຳລົງຊີວິດເລື່ອນລອຍຂອງປະຊາຊົນຊຶ່ງໄດ້ກາຍເປັນບົດຮຽນໃຫ້ແກ່ບ່ອນອື່ນໆ. ຜົນສຳເລັດດັ່ງກ່າວໄດ້ມີບຸກຄົນ, ກົມກອງລວມໜູ່ໄດ້ຮັບການຍ້ອງຍໍຈາກສູນກາງຫຼາຍລະດັບ, ແຂວງໄດ້ຮັບຫຼຽນໄຊອິດສະຫຼະ 1 ໜ່ວຍ, ຫຼຽນໄຊພິລະອາດຫານຊັ້ນ I ສາມໜ່ວຍ, ຫຼຽນໄຊພິລະອາດຫານຊັ້ນ IIສອງໜ່ວຍ, ຫຼຽນໄຊພິລະອາດຫານຊັ້ນ IIIໜຶ່ງໜ່ວຍ ແລະ ຫຼຽນໄຊແຮງງານຊັ້ນ I ໜຶ່ງໜ່ວຍ ແລະ ຊັ້ນ IIສາມໜ່ວຍຢ່າງສົມກຽດ; ໄດ້ປະກາດເປັນແຂວງຈົບມັດທະຍົມຕອນຕົ້ນໃນປີ 2018 ແລະ ປະກາດເປັນແຂວງຢຸດຕິການຖ່າຍສະຊາຍ, ເປັນແຂວງທໍາອິດຂອງປະເທດໃນປີ 2020.
ໃນໂອກາດສະເຫຼີມສະຫຼອງວັນສ້າງຕັ້ງແຂວງບໍລິຄໍາໄຊ(ວັນທີ 6/3/1984-6/3/2024 )ຄົບຮອບ 40ປີ ທ່ານ ກອງແກ້ວ ໄຊສົງຄາມ ເຈົ້າແຂວງບໍລິຄຳໄຊ ໄດ້ຫວນຄືນປະຫວັດສາດອັນລະອິດລະອ້ຽວແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າຊາວແຂວງບໍຄໍາໄຊ ໂດຍສະເພາະໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 19 ປະເທດເຮົາໄດ້ຖືກພວກລ່າເມືອງຂຶ້ນເຂົ້າມາຮຸກຮານ ແລະ ຢຶດຄອງເຮັດໃຫ້ທົ່ວປະເທດກໍຄືແຂວງບໍລິຄໍາໄຊຕົກຢູ່ໃນສະພາບຄວາມມືດມົນ. ແຕ່ໃນເມື່ອພົບກັບແສງສະຫວ່າງຂອງການປະຕິວັດໄດ້ແຜ່ລັດສະໝີເຂົ້າມາ ເຂດຕາເວັນອອກຂອງເມືອງຄຳເກີດຊຶ່ງແມ່ນຈຸດກຳເນີດການປະຕິວັດຂອງແຂວງບໍລິຄຳໄຊ, ພະນັກງານຫຼັກແຫຼ່ງໄດ້ເຄື່ອນໄຫວນຳພາເວລານັ້ນປະກອບດ້ວຍ: ທ່ານ ສີສົມພອນ ລໍວັນໄຊ, ທ່ານ ຄຳອອນ ໄຊສົມບັດ, ທ່ານ ຄຳເພັດ ໄຊວິຊາ, ທ່ານ ເຄນບຸນ ໄຊຍະທິຈັກ, ທ່ານ ຊຽງມູນ, ທ່ານ ຈານເກີ່ງ, ທິດຈຳປາ ແລະ ຜູ້ອື່ນໆຈໍານວນໜຶ່ງໄດ້ໂຄສະນາຂົນຂວາຍເຄື່ອນໄຫວໄປຫຼາຍທິດ ເພື່ອສ້າງພື້ນຖານການເມືອງ, ປຸກລະດົມຂົນຂວາຍປະຊາຊົນທີ່ມີນ້ຳໃຈຮັກຊາດ, ຄຽດແຄ້ນສັດຕູ ລຸກຂຶ້ນຕໍ່ສູ້. ທ້າຍປີ 1950 ຕາແສງຈຳ, ນ້ຳສັກ, ນ້ຳຢ້າງ, ວັງແລນໄດ້ກາຍເປັນເຂດພື້ນຖານການປະຕິວັດເປັນແນວຫຼັງຍຸດທະສາດທັງເປັນເສັ້ນທາງຕິດຕໍ່ພົວພັນລະຫ່ວາງລາວ ແລະ ເຂດ 4 ສສ ຫວຽດນາມ;ໃນວັນທີ 5 ກໍລະກົດ 1951 ໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງຄະນະກຳມະການປຸກລຸກຂົນຂວາຍບໍລິເວນ(ບສຂ) ດ່ານ 813 ເມືອງຄຳເກີດ ຊຶ່ງປະກອບມີ 7 ທ່ານໂດຍແມ່ນທ່ານ ທິດຈຳປາ ເປັນຫົວໜ້າ, ມາຮອດປີ 1954 ໄດ້ສົມທົບກັບທະຫານອາສາສະໝັກຫວຽດນາມປົດປ່ອຍນາແປ, ຫຼັກ20, ຄຳເກີດ, ຫີນບູນ ແລະ ບ່ອນອື່ນໆ;ເດືອນກຸມພາປີ 1955 ສູນກາງໄດ້ຈັດຕັ້ງຄະນະສະຫະເມືອງ 90 ຂຶ້ນຢູ່ບ້ານນາຕັນຊຶ່ງມີເຂດການເຄື່ອນໄຫວກວມເອົາເມືອງຄຳເກີດ, ບໍລິຄັນ ແລະ ຫີນບູນໂດຍແມ່ນສະຫາຍ ຄຳຕາ (ລຸງໂຕ່ນ)ເປັນເລຂາພັກ ແລະ ຄະນະຈຳນວນໜຶ່ງໄດ້ເຄື່ອນໄຫວບຸກໂຈມຕີສັດຕູຫຼາຍທິດເຊັ່ນ: ຢູ່ຄຳເກີດກໍໄດ້ບຸກຕີເຂົ້າສົບປອນ, ຖໍ້າຊ້າງ, ວັງຊາຍ, ຈອມທອງ, ບ້ານດອນ, ນາຍາວໃນແຕ່ລະບ່ອນກໍໄດ້ຮັບໄຊຊະນະ.ທ້າຍປີ 1961 ພວກເຮົາຕີຢຶດນາແປ, ຫຼັກ 20 ປົດປ່ອຍເອົາຄຳເກີດ, ຍູ້ສັດຕູຖອຍລົງຫີນບູນ;ພວກເຮົາໄດ້ສົມທົບກັບທະຫານອາສາສະໝັກຫວຽດນາມຈັ້ງທ່າບຸກໂຈມຕີສັດຕູປ້ອງກັນເຂດປົດປ່ອຍຢູ່ເຂດນ້ຳກົວະໄວ້ໄດ້. ໃນເດືອນຕຸລາປີ 1968 ສູນກາງພັກໄດ້ຍົກຖານະສະຫະເມືອງ 90 ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນເປັນແຂວງບໍລິຄຳໄຊ ຊຶ່ງທ່ານປະທານ ສຸພານຸວົງ ອອກຊື່ໃຫ້ຊຶ່ງມີຄວາມໝາຍ:“ບໍລິ”ໝາຍເຖິງເມືອງບໍລິຄັນ,“ ຄໍາ ” ໝາຍເຖິງເມືອງຄຳເກີດ ແລະ “ໄຊ”ໝາຍເຖິງໄຊຊະນະ, ນັບແຕ່ມື້ນັ້ນເປັນຕົ້ນມາຊື່ສຽງຮຽງນາມຂອງແຂວງບໍລິຄຳໄຊກໍໄດ້ປະກາດຂຶ້ນ ແລະ ໄດ້ປະກອບສ່ວນໃນພາລະກິດຂະບວນປະຕິວັດ ແລະ ປະຫວັດສາດຂອງຊາດລາວ;ຄະນະພັກແຂວງບໍລິຄຳໄຊຄັ້ງນີ້ປະກອບມີ 14 ທ່ານ ໄດ້ນຳພາຂະບວນການຕໍ່ສູ້ຢ່າງເດັດດ່ຽວໜຽວແໜ້ນ.ປີ 1969 ພວກເຮົາໄດ້ບຸກໂຈມຕີສັດຕູປົດປ່ອຍສາມສອກກວດລ້າງ ແລະ ດັບສູນພວກປຸ້ນວັງປາວຢ່າງຮາບກ້ຽງ, ພ້ອມດຽວກັນນີ້ພວກເຮົາກໍໄດ້ປັບປຸງການຈັດຕັ້ງທັງພາຍໃນ ແລະ ພາຍນອກ ເຮັດໃຫ້ຂະບວນການຕໍ່ສູ້ນັບມື້ເຕີບໃຫຍ່ ແລະ ຂະຫຍາຍວົງກວ້າງອອກ.
ທ່ານກ່າວໃຫ້ຮູ້ອີກວ່າ: ຜ່ານຂະບວນວິວັດແຫ່ງການຕໍ່ສູ້ປະຕິວັດຕ້ານກັບພວກຈັກກະພັດຕ່າງດ້າວນັ້ນ ໄດ້ມີຫຼາຍຕາແສງ, ບ້ານ, ພະນັກງານ, ສະມາຊິກພັກ ແລະ ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ ໄດ້ເປັນແບບຢ່າງອັນດີເດັ່ນມີໃຈຕໍ່ສູ້ພິລະອາດຫານ, ເດັດດ່ຽວໜຽວແໜ້ນບໍ່ຍອມຈຳນົນສັດຕູຄື:ຕາແສງຈຳ, ຕາແສງນ້ຳສັກ, ຕາແສງພັນວຽງ, ຕາແສງພູໝື່ນ, ບ້ານສົບຂອນ, ນາໄໝ, ນາກວາງ ແລະ ບ່ອນອື່ນໆໄດ້ເປັນຕາແສງ ແລະ ບ້ານວິລະຊົນ ພ້ອມນັ້ນຍັງມີພະນັກງານນັກຮົບປະຕິວັດຫຼາຍສະຫາຍໄດ້ສ້າງວິລະກຳອັນລ້ຳເລີດ, ອຸທິດຊີວິດເພື່ອປະເທດຊາດເຊັ່ນ: ສະຫາຍພໍ່ຊຽງມູນ, ສະຫາຍ ຄຳອອນ, ສະຫາຍ ພົມມາ ແລະ ຜູ້ອື່ນໆ.
ພວກເຮົາເອກອ້າງທະນົງໃຈທີ່ສຸດພາຍຫຼັງປະເທດຊາດໄດ້ຮັບການປົດປ່ອຍ, ພັກ-ລັດໄດ້ຕີລາຄາອັນໃຫຍ່ຫຼວງ, ມີກຽດສະຫງ່າຕໍ່ການປະກອບສ່ວນໃນພາລະກິດປະຕິວັດຊາດຂອງທົ່ວປະເທດ, ໃນນັ້ນແຂວງບໍລິຄໍາໄຊຂອງພວກເຮົາກໍໄດ້ຮັບນາມມະຍົດບຸກຄົນວິລະຊົນແຫ່ງຊາດ2 ສະຫາຍຄື: ສະຫາຍ ຄຳໝັ້ນ ຂຸນຈັນທະ ແລະ ສະຫາຍ ເຊງຊົງ, ນອກນັ້ນຫຼາຍສະຫາຍໄດ້ຮັບຫຼຽນໄຊ, ຫຼຽນກາຕ້ານຝຣັ່ງ, ອາເມຣິກາຢ່າງສົມກຽດ. ນີ້ໄດ້ສ່ອງແສງໃຫ້ພວກເຮົາເຫັນວ່າ: ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າແຂວງບໍລິຄຳໄຊພວກເຮົາເຄີຍມີມູນເຊື້ອຕໍ່ສູ້ພິລະອາດຫານບໍ່ຍອມຈໍານົນແລະ ມີໄຊຊະນະໃນການຕ້ານການຮຸກຮານ ແລະ ການແຊກແຊງຂອງພວກຈັກກະພັດຕ່າງດ້າວຕະຫຼອດມາຊຶ່ງພວກເຮົາແມ່ນຄົນຮຸ່ນໃໝ່, ຮຸ່ນໜຸ່ມຜູ້ສືບທອດພາລະກິດບໍ່ອາດຫຼົງລືມໄດ້, ພວກເຮົາຕ້ອງໄດ້ພ້ອມກັນປົກປັກຮັກສາເສີມຂະຫຍາຍມູນເຊື້ອເຫຼົ່ານັ້ນໃຫ້ຈະເລີນງອກງາມຕະຫຼອດໄປ.
ໃນທ່າມກາງແຫ່ງຄວາມເບີກບານມ່ວນຊື່ນ, ເອກອ້າງທະນົງໃຈ, ມີຄວາມສົມບູນພູນສຸກ, ມີສັນຕິພາບ, ເອກະລາດຄືທຸກມື້ນີ້;ພວກເຮົາບໍ່ອາດຫຼົງລືມໄດ້, ມີຄວາມຄິດຮອດອາໄລອາວອນ, ກະຕັນຍູຮູ້ບຸນຄຸນຢ່າງລົ້ນເຫຼືອຕໍ່ບັນດາທ່ານການນຳ, ພະນັກງານຫຼັກແຫຼ່ງ, ກຳລັງປະກອບອາວຸດປະຕິວັດ ແລະ ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ, ທະຫານອາສາສະໝັກຫວຽດນາມທີ່ໄດ້ອຸທິດຊີວິດເລືອດເນື້ອ, ສະຕິປັນຍາເພື່ອພາລະກິດປົດປ່ອຍຊາດຊຶ່ງພວກເພິ່ນເຫຼົ່ານັ້ນຈຳນວນໜຶ່ງບໍ່ມີໂອກາດໄດ້ເຫັນ, ບໍ່ໄດ້ສຳຜັດກັບກິ່ນອາຍຫອມຫວນຂອງສັນຕິພາບ, ເອກະລາດ ແລະ ຄວາມສົມບູນພູນສຸກໃນວັນນີ້.
ສະຫະເມືອງ 90ຖືກສ້າງຕັ້ງເປັນແຂວງບໍລິຄໍາໄຊໄດ້ພຽງ 8 ປີເທົ່ານັ້ນ ກໍໄດ້ຖືກຍຸບ ໃນເວລານັ້ນເມືອງຄຳເກີດ ແລະ ເມືອງຫີນບູນໃຫ້ຂຶ້ນກັບແຂວງຄຳມ່ວນ, ສ່ວນເມືອງປາກເຈົ້າ, ເມືອງປາກຊັນ, ເມືອງບໍລິຄັນ ແລະ ເມືອງທ່າໂພນສັນຖືກໂຮມເຂົ້າກັນເປັນເມືອງໜຶ່ງເອີ້ນວ່າເມືອງປາກຊັນໄປຂຶ້ນກັບແຂວງວຽງຈັນຊຶ່ງເປັນປ້ອມດ້ານໜ້າ ແລະ ປະເຊີນໜ້າໂດຍກົງກັບກົນອຸບາຍມ້າງເພທຳລາຍຢ່າງຮອບດ້ານຂອງຈັກກະພັດ ແລະ ລູກແຫຼ່ງຕີນມືຂອງພວກເຂົາ; ຄະນະພັກ-ອົງການປົກຄອງແຕ່ລະຂັ້ນໄດ້ຕັ້ງໜ້າຮໍາບາດແຜສົງຄາມ, ປົວແປງຊີວິດການເປັນຢູ່ ແລະ ແກ້ໄຂສັງຄົມອັນເປື່ອຍເຍື່ອຍທີ່ລະບອບເກົ່າໄດ້ປະໄວ້ ໃນເວລານັ້ນອາດເວົ້າໄດ້ວ່າ: ເປັນໄລຍະເວລາທົດສອບ, ທ້າທາຍຢ່າງຫຼວງຫຼາຍລະຫວ່າງກຳລັງປະຕິວັດ ແລະ ພວກຝືນປະຕິວັດ “ ໃຜຈະເອົາຊະນະໃຜ”ແຕ່ດ້ວຍຄວາມສາມັກຄີ ແລະ ຄວາມເດັດດ່ຽວຂອງພວກເຮົາໄດ້ຜ່ານຜ່າທຸກອຸປະສັກນາໆປະການສາມາດຍາດໄດ້ໄຊຊະນະເປັນກ້າວໆມາ ແລະ ສ້າງໄດ້ພື້ນຖານຈຳນວນໜຶ່ງດ້ວຍຄວາມເປັນຫວ່ງເປັນໃຍຂອງສູນກາງພັກເພື່ອເຮັດໃຫ້ການຊີ້ນຳໆພາມີຄວາມສະດວກແທດເຖິງ, ກົມການເມືອງສູນກາງພັກໄດ້ອອກມະຕິ ເລກທີ 03/ກມສພ, ລົງວັນທີ 6 ມີນາ 1984 ວ່າດ້ວຍການສ້າງຕັ້ງແຂວງບໍລິຄຳໄຊຊຶ່ງລົງນາມໂດຍປະທານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ເລຂາທິການໃຫຍ່ພັກປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ, ພ້ອມທັງໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງຄະນະຮັບຜິດຊອບ-ຊີ້ນຳແຂວງບໍລິຄຳໄຊ, ນຳພາໂດຍສະຫາຍ ບຸນທອນ ລໍໄຊປັນຍາ ແລະ ມີຄະນະຈໍານວນໜຶ່ງຊຶ່ງໄດ້ລວມເອົາບັນດາເມືອງໃນເມື່ອກ່ອນທີ່ໄປຂຶ້ນກັບແຂວງວຽງຈັນ ແລະ ແຂວງຄໍາມ່ວນມາເປັນແຂວງບໍລິຄໍາໄຊເລີ່ມແຕ່ນັ້ນເປັນຕົ້ນມາຄະນະພັກ, ອົງການປົກຄອງແຂວງແຕ່ລະຂັ້ນກໍໄດ້ອອກແຮງເຄື່ອນໄຫວຊີ້ນໍາ-ນຳພາໃນທຸກຂົງເຂດວຽກງານໂດຍສະເພາະການລົງກໍ່ສ້າງຮາກຖານການເມືອງ;ໄດ້ຖືເອົາວຽກງານປ້ອງກັນຊາດ-ປ້ອງກັນຄວາມສະຫງົບ, ກໍ່ສ້າງປັບປຸງພັກ, ອົງການປົກຄອງໃຫ້ເຂັ້ມແຂງໜັກແໜ້ນ, ຕິດພັນກັບການພັດທະນາເສດຖະກິດແກ້ໄຂຊິວິດການເປັນຢູ່ຂອງພະນັກງານ, ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ, ສ້າງ ແລະ ປັບປຸງກຳລັງຫຼວງ, ທະຫານລາບກອງຫຼອນເຄື່ອນໄຫວແກ້ໄຂກຸ່ມຄົນບໍ່ດີ, ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ທ້ອງຖິ່ນຂອງພວກເຮົາມີຄວາມສະຫງົບ, ການພັດທະນາຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງປະຊາຊົນດີຂຶ້ນເປັນກ້າວໆທັງເປັນປັດໄຈໃນການປະກອບສ່ວນສ້າງເງື່ອນໄຂໃຫ້ແກ່ການເປີດກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຄັ້ງທີIຂອງອົງຄະນະພັກແຂວງຂຶ້ນຢ່າງເປັນທາງການໃນລະຫວ່າງວັນທີ 13-16 ຕຸລາ 1986ເປັນບາດກ້າວພື້ນຖານທີ່ສໍາຄັນທາງປະຫວັດສາດໃຫ້ແກ່ການຈັດກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຂອງອົງຄະນະພັກແຂວງແຕ່ລະສະໄໝຈົນມາເຖິງສະໄໝທີ VII ກໍຄືປັດຈຸບັນນີ້ ແຫ່ງການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ສ້າງສາພັດທະນາແຂວງບໍລິຄໍາໄຊ ຕະຫຼອດໄລຍະເວລາ 40 ປີ. ສະນັ້ນ, ຈຶ່ງສາມາດເວົ້າໄດ້ວ່າ “ມີອະດີດຈຶ່ງມີປັດຈຸບັນ, ມີມື້ນັ້ນຈຶ່ງມີມື້ນີ້ ແລະ ມື້ຕໍ່ໆໄປ”.
ຈາກພື້ນຖານປັດໃຈດັ່ງກ່າວນັ້ນ ການນໍາແຕ່ລະຮຸ່ນ, ແຕ່ລະສະໄໝ ໄດ້ຍົກສູງຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງຕົນ ພ້ອມກັນຜ່ານຜ່າຄວາມຫຍຸ້ງຍາກນາໆປະການ ຈົນເຮັດໃຫ້ແຂວງພວກເຮົາບັນລຸໄດ້ຜົນສຳເລັດອັນສຳຄັນຫຼາຍປະການທີ່ໜ້າພາກພູມໃຈ, ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ໂສມໜ້າໃໝ່ຂອງແຂວງມີການປ່ຽນແປງດີຂຶ້ນເປັນກ້າວໆມາພົ້ນເດັ່ນແມ່ນການສ້າງຮາກຖານການເມືອງ, ພັດທະນາຊົນນະບົດຮອບດ້ານແກ້ໄຂຄວາມທຸກຍາກຂອງປະຊາຊົນ ຕິດພັນກັບການແກ້ໄຂຄວາມບໍ່ສະຫງົບຕາມທິດຊີ້ນໍາທີ່ວ່າ: 1+2+3+4; 6 ທາງເວັ້ນ, 7 ທາງອອກ, ແກ້ໄຂ 4 ເຖື່ອນ 9 ຫົວຂໍ້ວິທະຍາສາດ, ພິເສດແມ່ນແກ້ໄຂການດຳລົງຊີວິດເລື່ອນລອຍຂອງປະຊາຊົນຊຶ່ງໄດ້ກາຍເປັນບົດຮຽນໃຫ້ແກ່ບ່ອນອື່ນໆ. ຜົນສຳເລັດດັ່ງກ່າວໄດ້ມີບຸກຄົນ, ກົມກອງລວມໜູ່ໄດ້ຮັບການຍ້ອງຍໍຈາກສູນກາງຫຼາຍລະດັບ, ແຂວງໄດ້ຮັບຫຼຽນໄຊອິດສະຫຼະ 1 ໜ່ວຍ, ຫຼຽນໄຊພິລະອາດຫານຊັ້ນ I ສາມໜ່ວຍ, ຫຼຽນໄຊພິລະອາດຫານຊັ້ນ IIສອງໜ່ວຍ, ຫຼຽນໄຊພິລະອາດຫານຊັ້ນ IIIໜຶ່ງໜ່ວຍ ແລະ ຫຼຽນໄຊແຮງງານຊັ້ນ I ໜຶ່ງໜ່ວຍ ແລະ ຊັ້ນ IIສາມໜ່ວຍຢ່າງສົມກຽດ; ໄດ້ປະກາດເປັນແຂວງຈົບມັດທະຍົມຕອນຕົ້ນໃນປີ 2018 ແລະ ປະກາດເປັນແຂວງຢຸດຕິການຖ່າຍສະຊາຍ, ເປັນແຂວງທໍາອິດຂອງປະເທດໃນປີ 2020.
